Kỹ năng của luật sư đề xuất, kiến nghị với cơ quan điều tra (CQĐT)
Ngay sau khi đã nắm được cơ bản về nội dung vụ án, luật sư cần có những kiến nghị, đề xuất với CQĐT để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ. Thí dụ, sau khi nắm được cơ bản về nội dung vụ án, luật sư thấy cần thiết phải lấy lời khai của một nhân chứng nào đó thì có thể yêu cầu CQĐT triệu tập nhân chứng đến để lấy lời khai.
Có hai phương thức để luật sư kiến nghị, đề xuất với CQĐT: Thứ nhất là đề xuất kiến nghị trực tiếp và bằng lời nói. Trong trường hợp này, luật sư cần hẹn lịch gặp điều tra viên (ĐTV) tại trụ sở CQĐT và trong buổi làm việc này, luật sư cần đề nghị ĐTV lập biên bản về nội dung buổi làm việc; Thứ hai, đề xuất, kiến nghị với CQĐT bằng văn bản. Với phương thức này, luật sư cần trình bày chính xác và rõ ràng đề xuất, kiến nghị của mình và khi gửi tài liệu đi luật sư cần đề nghị CQĐT viết giấy biên nhận (nếu chuyển trực tiếp cho CQĐT) hoặc giữ lại phiếu gửi (nếu chuyển qua đường bưu điện). Dù là đề xuất, kiến nghị với CQĐT bằng phương thức nào đi chăng nữa thì luật sư cũng cần đề nghị ĐTV đưa văn bản đó vào hồ sơ và coi nó như một tài liệu trong hồ sơ vụ án.
Khi luật sư thấy có những căn cứ là điều kiện để đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án thay đổi tội danh đối với thân chủ của mình thì luật sư cần kịp thời có đơn kiến nghị gửi đến CQĐT đề nghị họ thực hiện. Ví dụ, trong trường hợp nghi ngờ bị can đang mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi thì đề nghị CQĐT ra quyết định trưng cầu giám định pháp y về năng lực trách nhiệm hành vi của họ. Nếu kết luận giám định xác định bị can bị mất năng lực trách nhiệm hành vi này xảy ra khi bị can thực hiện hành vi phạm tội hay sau khi thực hiện hành vi phạm tội mà luật sư có sự đề nghị phù hợp.
Trong quá trình tham gia từ giai đoạn điều tra, luật sư nhận thấy khách hàng của mình có những điều kiện để có thể được CQĐT áp dụng biện pháp ngăn chặn khác không phải là biện pháp tạm giam thì người bào chữa viết đơn đề nghị CQĐT, Viện kiển sát (VKS) áp dụng các quy định của pháp luật để cho khách hàng của mình được hủy bỏ biện pháp ngăn chặn trả tự do cho thân chủ hoặc hướng dẫn người nhà của bị can viết đơn bảo lãnh cho họ. Trong trường hợp cần thiết, luật sư có thể đứng ra bảo lãnh cho thân chủ của mình.
Nếu sau khi tiếp xúc với hồ sơ vụ án mà luật sư – người bào chữa nhận thấy việc mở rộng vụ án hình sự sẽ bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ của mình thì luật sư cũng cần có đề xuất với CQĐT mở rộng vụ án.
Khi thấy vụ án mà mình có trách nhiệm bảo vệ cho thân chủ nếu nhập vào để xét xử trong một vụ án khác hoặc cần tách ra để xét xử trong một vụ án khác hoặc cần tách ra để xét xử sau thì đúng pháp luật và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của thân chủ thì đề nghị CQĐT ra quyết định nhập, tách vụ án.
Từ thực tế hành nghề luật sư trong thời gian qua có thể nhận thấy, người bị tạm giữ, bị can, đặc biệt là những bị can muốn luật sư tham gia vào từ giai đoạn điều tra, bởi đối với họ, lúc này luật sư – người bào chữa là người duy nhất có thể tư vấn và hướng dẫn họ tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho mình. Hơn thế nữa, khi tham gia từ giai đoạn điều tra, người bào chữa sẽ giám sát và kịp thời phát hiện những sai sót (nếu có) của ĐTV, từ đó có nhứng đề xuất, kiến nghị đối với CQĐT, VKS để bảo vệ quyền và lợi ích của khách hàng.
Như vậy, trong quá trình tham gia bào chữa từ giai đoạn điều tra thì tùy từng vụ án mà luật sư – người bào chữa linh động áp dụng các biện pháp mà pháp luật không cấm để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng. Tuy nhiên, để việc tham gia của luật sư – người bào chữa từ giai đoạn điều tra thực sự có hiệu quả thì không những những bản thân luật sư – người bào chữa có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ giỏi mà CQĐT, VKS cũng cần phải có nhận thức đúng đắn về sự tham gia của luật sư – người bào chữa trong vụ án hình sự từ đó tạo những điều kiện tốt nhất để luật sư – người bào chữa thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình.
